Autor: Mariusz Korpalski, radca prawny
I. Niemcy
► W wielu sądach krajowych (Landgerichte), jak również w wyższych sądach krajowych (Oberlandesgerichte) izby cywilne są zorganizowane w sposób zapewniający specjalizację składów orzekających w rozpoznawaniu poszczególnych rodzajów spraw. Prezydia sądów, na podstawie art. 21e ustawy o ustroju sądów (Gerichtverfassungsgesetz) mają obowiązek przed rozpoczęciem każdego kolejnego roku kalendarzowego sporządzić plan przydziału spraw (Geschäftverteilungsplan), w którym sprawy danego rodzaju mogą być przypisane są do konkretnych składów orzekających. W oparciu o plan podziału tworzone są specjalne jednostki organizacyjne – izby cywilne, których właściwość określana jest według specjalizacji składu orzekającego w danej dziedzinie prawa, m.in. w zakresie umów bankowych i finansowych.
Przykładami jednostek organizacyjnych sądów w Niemczech wyspecjalizowanych w rozpoznawaniu spraw bankowych i finansowych są: – 1 Izba Cywilna (1 Zivilkammer) Sądu Krajowego w Bochum, właściwa w sprawach pierwszej i drugiej instancji dotyczących roszczeń z umów bankowych i finansowych, – Izby Cywilne: 8,10 i 13 (Zivilkammern: 8, 10, 13) Sądu Krajowego w Düsseldorfie, właściwe w sprawach bankowych, finansowych i w sprawach inwestycji kapitałowych, – 17 Senat Cywilny (17 Zivilsenat) Wyższego Sądu Krajowego w Karlsruhe, właściwy w sprawach roszczeń z umów bankowych z instytucją kredytową, – 1 Senat Cywilny (1 Zivilsenat) Wyższego Sądu Krajowego w Bremie, właściwy w sprawach bankowych i finansowych.
Przegląd opublikowanych na stronach niemieckich sądów planów przydziału pokazuje, że izby i senaty cywilne są bardzo często zorganizowane w sposób odzwierciedlający katalog dziedzin prawa określonych w art. 348 ust. 2 niemieckiego kodeksu postępowania cywilnego (Zivilprozessordnung). Zgodnie z powołanym przepisem, określone w nim kategorie spraw, m.in. spory wynikłe z umów bankowych i finansowych (art. 348 ust. 2 pkt. b ZPO), powinny być rozstrzygane przez trzyosobowe składy sędziowskie.
► Ponadto, w sądach krajowych (Landesgerichte) powoływane są Izby do Spraw Handlowych (Kammern für Handelssachen). Orzekają w nich sędziowie w składzie jednego sędziego zawodowego oraz dwóch sędziów niezawodowych. Kandydatury na sędziów niezawodowych są przedstawiane przez izby przemysłowo-handlowe, a kandydaci muszą wykazać się statusem prawnym przedsiębiorcy albo aktywnością w organach zarządzających spółek. Izby do spraw handlowych orzekają na wniosek choćby jednej ze stron w sprawach handlowych, tj. w sprawach których zakres określa art. 95 ust 1 niemieckiej ustawy o ustroju sądów.
► Federalny Trybunał Sprawiedliwości (BGH) tradycyjnie jest podzielony na kilkanaście senatów, w tym na dwanaście senatów cywilnych, m.in. XI Senat ds. Cywilnych, do którego właściwości należą sprawy bankowe i rynku kapitałowego.
II. Francja
► Sądy w Paryżu, zarówno sądy pierwszej instancji, jak i sądy apelacyjne, posiadają wydziały zajmujące się szczególnie sprawami umów finansowych. Dla pierwszej instancji są to trzy wydziały, każdy wydział składa się z 3 sędziów. W apelacji jest szereg wydziałów, zajmujących się bardziej specjalistycznymi dziedzinami, np. ubezpieczeń na życie, umów bankowych, umów giełdowych.
► Przykładowo Wydział V jednostka 6 Sądu Apelacyjnego w Paryżu (la Cour d’Appel de Paris) rozpoznaje tylko sprawy z zakresu operacji bankowych, spraw kredytowych, operacji finansowych na giełdach, kredytów udzielanych przedsiębiorcom, spraw z udziałem funduszy inwestycyjnych, itp.
III. Islandia
► Kiedy sędzia uzna, że specjalistyczna wiedza jest niezbędna do rozstrzygnięcia sprawy, może powołać do składu sędziowskiego osobę posiadającą specjalistyczną wiedzę w danej dziedzinie – tzw. sędziego-biegłego. Sąd orzeka wówczas w składzie trzyosobowym, składającym się z dwóch sędziów zawodowych oraz jednego sędziego-biegłego. Możliwość powołania do składu sędziowskiego sędziego-biegłego dotyczy wyłącznie sądów pierwszej instancji, natomiast brak jest możliwości powołania sędziów-biegłych w sprawach przed sądem odwoławczym – Sądem Najwyższym.