Stanowisko Stowarzyszenia Stop Bankowemu Bezprawiu w sprawie projektu tzw. „ustawy frankowej”
Pragniemy zaznaczyć, iż poniższe stanowisko zostało przekazane do Klubów Poselskich oraz Prezydenta RP Karola Nawrockiego
Wprowadzenie
Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu, reprezentujące interesy konsumentów i kredytobiorców, przedstawia swoje stanowisko wobec projektu ustawy dotyczącej zmian w przepisach postępowań cywilnych w sprawach kredytów powiązanych z walutami obcymi (tzw. „ustawy frankowej”).
Z pełną odpowiedzialnością wskazujemy, że projekt w obecnym kształcie zawiera zapisy, które – w naszej ocenie, a także w opinii części środowiska sędziowskiego – mogą prowadzić do poważnych problemów interpretacyjnych oraz do znacznego wydłużenia już i tak przeciągających się postępowań sądowych.
Uwagi szczegółowe do projektu
- Zakres stosowania ustawy i ryzyko wydłużenia postępowań
Zgodnie z projektem, ustawa ma znaleźć zastosowanie również do spraw będących już w toku. Takie rozwiązanie budzi poważne zastrzeżenia, gdyż ingeruje w trwające postępowania i może naruszać zasadę pewności prawa.
Szczególne wątpliwości budzi wydłużenie terminu umożliwiającego podniesienie zarzutu potrącenia (art. 5 i art.18 projektu ustawy) – aż do chwili zamknięcia rozprawy przed sądem drugiej instancji. Wprowadzenie takiego przepisu w toczących się już postępowaniach mogłoby znacząco utrudnić ich szybkie zakończenie oraz doprowadzić do licznych sporów interpretacyjnych, w szczególności w zakresie orzekania o odsetkach należnych konsumentom/kredytobiorcom oraz o kosztach procesu.
- Zarzut potrącenia i niebezpieczeństwo nadużyć
Proponowane rozwiązanie umożliwiające bankom podniesienie zarzutu potrącenia kwoty kapitału na tak późnym etapie postępowania – nawet pod koniec wieloletniego procesu – stanowi odejście od obecnych zasad określonych w art. 203¹ Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którymi zarzut potrącenia może być zgłoszony przez pozwanego nie później niż przy wdaniu się w spór co do istoty sprawy lub w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym jego wierzytelność stała się wymagalna.
Taka zmiana rodzi poważne konsekwencje praktyczne. W wielu przypadkach sądy mogłyby – nawet po kilkunastu latach od złożenia pozwu – oddalić roszczenie kredytobiorcy z powodu uznania zarzutu potrącenia, jednocześnie obciążając go kosztami procesu. Sytuacja taka byłaby tym bardziej niesprawiedliwa, że bank przez wiele lat utrzymywał, iż umowa kredytu jest ważna i nie podlega rozliczeniu (potrąceniu).
- Skutki dla jednolitości orzecznictwa i dla stabilności wyroków
Dopuszczenie możliwości podniesienia zarzutu potrącenia na tak późnym etapie postępowania może prowadzić do chaosu orzeczniczego oraz rozbieżności w praktyce sądowej. W skrajnym przypadku mogą zostać wydane dwa wyroki zasądzające zwrot kapitału na rzecz banku – w jednym przez potrącenie kapitału kredytu (który de facto został już bankowi zwrócony w ratach), w drugim przez zasądzenie zwrotu kapitału posiadanego przez bank, co więcej – rozliczonego już w innym procesie przez potrącenie. Tym samym konsument/kredytobiorca będzie zmuszony oddać bankowi kapitał kredytu w podwójnej wysokości – co w konsekwencji byłoby nagrodą dla banku, a karą dla konsumenta/kredytobiorcy!
Takie sytuacje podważałyby zaufanie obywateli do wymiaru sprawiedliwości oraz mogłyby stać się źródłem kolejnych sporów.
- Potencjalne skutki ekonomiczne i społeczne
Projekt w proponowanym kształcie wprowadza tzw. „ulgę odsetkową” dla banków, która w praktyce może zachęcać je do celowego przeciągania postępowań. Brak jednolitej interpretacji przepisów w zakresie naliczania odsetek zwiększy niepewność orzeczniczą i pogorszy sytuację konsumentów, zamiast ją poprawić.
Wnioski i postulaty
Mając na uwadze powyższe, Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu apeluje do Klubów Poselskich o:
- Wykreślenie art. 5 i art.18 projektu projektu ustawy,
lub co najmniej - Ograniczenie jego stosowania wyłącznie do postępowań wszczętych po wejściu w życie ustawy.
Ponadto Stowarzyszenie deklaruje pełną gotowość do udziału w pracach Rady ds. Naprawy Ustroju Państwa. Jako strona społeczna, reprezentująca interesy uczestników postępowań sądowych, jesteśmy gotowi przekazać praktyczne i społeczne aspekty skutków proponowanych rozwiązań, w szczególności dotyczących prób podważania prawomocnych wyroków i ograniczania praw obywatelskich.
Podsumowanie
W naszej ocenie projekt ustawy, zamiast przyspieszyć i uprościć postępowania, może doprowadzić do jeszcze większego chaosu prawnego, wydłużenia procesów i osłabienia ochrony konsumentów.
Dlatego apelujemy o jego pogłębioną analizę, konsultacje społeczne oraz o wprowadzenie zmian, które rzeczywiście usprawnią wymiar sprawiedliwości, nie naruszając przy tym zasad pewności prawa i zaufania obywateli do państwa.
Stowarzyszenie Stop Bankowemu Bezprawiu
P.S.
Obraz wykorzystany w powyższej grafice do art.5 to fragment dzieła „Święta Marta zabijająca smoka z Tarascon” (ok. 1400–1420), autorstwa nieznanego artysty z kręgu Mistrza z Tarascon. To gotyckie malowidło przedstawiające św. Martę ujarzmiającą smoka — często interpretowane symbolicznie jako triumf dobra nad złem.
