Kredyty oparta o stopę WIBOR.
r.pr Kacper Sampławski
KS Legal Kancelaria Prawna Kacper Sampławski
W zakresie kredytów WIBOR mamy do czynienia z problemem prawnym i społecznym, którego skala powoduje, że spory na tle kredytów w CHF mogą okazać się niewinną igraszką.
Metoda wyznaczania WIBOR
Metoda ekspercka
Wskaźnik WIBOR funkcjonuje na polskim rynku od lat 90. ubiegłego stulecia. Metoda wyznaczania WIBOR stanowi kopię metody wyznaczania wskaźników LIBOR i EURIBOR sprzed reformy. Jest to tzw. “metoda ekspercka”, która polega na ustalaniu wysokości wskaźnika przez instytucje finansowe, na podstawie ich wewnętrznych danych i procedur, na podstawie czynników, które one same uznają za istotne.
W okresie kryzysu finansowego z 2008 r. wybuchł skandal w odniesieniu do LIBOR i EURIBOR, który obnażył słabość tej metody. Regulatorzy w USA i UE wykazali istnienie przestępczych porozumień (karteli) w kręgu międzynarodowych banków, które to banki w manipulowały wysokością wskaźników w celu zwiększenia swoich zysków kosztem klientów i nałożyli na banki gigantyczne kary finansowe.
Metoda rynkowa
W wyniku tego skandalu, międzynarodowe organizacje nadzorujące rynki finansowe oraz UE wprowadziły nowe zasady wyznaczania wskaźników, które miały zapobiegać takim sytuacjom. Na szczeblu UE reguluje to obecnie tzw. Rozporządzenie BMR.
Podstawowe zasady reformy to:
- stosowanie wskaźników, który mają charakter rynkowy, to znaczy taki, których wysokość jest niezależna od uczestników rynku i stanowi odzwierciedlenie realnych procesów gospodarczych;
- wprowadzenie stabilnego i wiarygodnego systemu zarządzania i kontroli wyznaczania wskaźnika ze strony państwa.
W ocenie SBB, pomimo upływu wielu lat od opracowania wytycznych międzynarodowych oraz przepisów UE – wskaźnik WIBOR nadal nie spełnia tych kryteriów.
Nadzór na systemem WIBOR
Do grudnia 2020 r. opracowywanie wskaźnika Wskaźnika WIBOR odbywało się poza jakimkolwiek nadzorem organów Państwa (do 06.2017 administratorem wskaźnika było Stowarzyszenie Bankowców ACI, potem spółka zależna od giełdy GPW Benchmark S.A.).
Dopiero od grudnia 2020 r. GPW Benchmark jest administratorem na podstawie decyzji administracyjnej KNF, jednak w uzasadnieniu tej decyzji próżno szukać szczegółowych informacji o działaniach podjętych dla zapewnienia stabilności systemu wyznaczania WIBOR, a tym samym – jego wiarygodności. W domenie publicznej znajdują się już dokumenty urzędowe NIK, KNF i NBP wskazujące na ryzyko manipulacji WIBOR, niestabilność systemu zarządzania i kontroli i brak należytego nadzoru nad wyznaczaniem wskaźnika.
Perspektywa sporów o kredyty WIBOR
W ocenie SBB:
- wskaźnik WIBOR ma charakter nieuczciwy (abuzywny) na gruncie prawa UE (dyrektywa 93/13) i powinien być usunięty z umowy z mocą wsteczną;
- skutkiem usunięcia wskaźnika WIBOR z umowy kredytu może być jej nieważność, albo tzw. odWIBORowanie, tj. ustalenie oprocentowania stałego opartego o marżę banku, zwrot zawyżonych rat + obniżka rat nawet o 50% na przyszłość;
W 2024 r. pierwszy sąd polski – SO w Częstochowie zadał pierwsze pytania prejudycjalne do TSUE o zgodność WIBOR z prawem UE. Kolejne pytania są kwestią czasu.
Kredytobiorcy WIBOR są obecnie w takiej sytuacji, w jakiej frankowicze byli 10 lat temu. Po po początkowych przegranych, przyszły wygrane w połowie spraw, obecnie blisko 100% frankowiczów wygrywa w sądach z bankami. Jesteśmy przekonani, że podobnie będzie w sprawach WIBOR.
SBB rekomenduje wszystkim kredytobiorcom WIBOR zainteresowanie się problemem i przekazywanie swoich umów kredytu do konsultacji SBB lub do wyspecjalizowanych kancelarii prawnych.