List otwarty Stowarzyszenia Stop Bankowemu Bezprawiu do polskich ekonomistów

Przysłuchując się echom prowadzonego w mediach[1] dyskursu ekonomistów na temat rozwiązania problemu tzw. kredytów frankowych, należy stwierdzić, że nie przebił się w nim wątek najważniejszy dotyczący odpowiedzialności za stworzenie zagrożenia dla konsumentów i dla polskiej ekonomii. W świetle posiadanych informacji, to banki w pełni ponoszą odpowiedzialność za wprowadzenie do sprzedaży produktów, które swoją nazwą i konstrukcją przypominały kredyty hipoteczne, ale w istocie były produktami wysoce niebezpiecznymi dla konsumentów, opartymi na niezgodnych z prawem zapisach i nieuczciwej konstrukcji finansowej.

Banki w Polsce pod nazwą „kredytu” sprzedawały produkty spekulacyjne, poprzez które łączyły nieświadomego tego faktu klienta w parę z drugą stroną kontraktu walutowego FX SWAP (dużym bankiem zagranicznym osiągającym zyski ze spekulacji na walucie). Klient po pierwsze nie był przez bank informowany, że został wplątany w grę na walucie z silniejszym od niego przeciwnikiem i wystawiony przez to na nieograniczone ryzyko. Po drugie, bank nie ponosił żadnego ryzyka, bo zabezpieczał swoje pozycje. Banki stworzyły swój produkt w oparciu o konstrukcję: klient jako strona kontraktu FX SWAP – polski bank pośredniczący – druga strona kontraktu FX SWAP czyli spekulacyjny bank zagraniczny. W tak stworzonym produkcie bankowym polski klient był z góry skazany na porażkę, bo druga strona kontraktu – zagraniczny bank spekulacyjny – miała wpływ na rynek walutowy poprzez odnawianie transakcji FX SWAP, co stwierdzono m.in. w dokumencie Międzynarodowego Funduszu Walutowego Bergljot B. Barkbu i Li Lian Ong: “FX Swaps: Implications for Financial and Economic Stability” opublikowanym przez International Monetary Fund, 2010[2]. Polski klient był natomiast tej możliwości pozbawiony i wystawiony przez polski bank, który sprzedał mu ten produkt, na nieograniczone ryzyko walutowe. Dowody na to, że konstrukcja finansowa tych produktów tak właśnie wyglądała, znajdujemy w dokumencie Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego „INFORMACJA w zakresie skutków projektu ustawy o sposobach przywrócenia równości stron niektórych umów kredytu i umów pożyczki Wpływ na instytucje kredytowe” z 2016 roku – strona 28 – „Sposób Finansowania portfela walutowych kredytów mieszkaniowych”,[3] odzwierciedlającym wysoki udział CIRS/FX SWAP w finansowaniu tych produktów oraz we wspomnianym dokumencie MFW, w którym wskazuje się na to, jakie konsekwencje dla rynku i jego uczestników, czyli w tym przypadku polskich klientów, ma stosowanie przez banki mechanizmów finansowania CIRS/FX SWAP.

Wobec powyższych faktów, a także w świetle oceny innych organów państwa polskiego, takich jak Rzecznik Finansowy czy Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który stwierdził „w ocenie prezesa UOKiK okoliczność, że wykonywane umowy o kredyt hipoteczny wyrażone w walucie obcej zawierają w swojej treści niedozwolone postanowienia umowne stanowi fakt notoryjny (powszechnie znany)”[4] , ocena działań banków jest jednoznaczna. W sądach toczy się obecnie tysiące spraw dotyczących kredytów „walutowych”, z których część stanowią pozwy zbiorowe. Zważywszy na opisane powyżej okoliczności należy podkreślić, że jeżeli  Rzeczpospolita Polska jest państwem prawa, sprawy te muszą zakończyć się wygraną konsumentów.

Stowarzyszenie poinformowało o powyższych faktach: Narodowy Bank Polski, Urząd Komisji Nadzoru Finansowego oraz Sąd Najwyższy. Stowarzyszenie w miarę swoich skromnych możliwości, szerzy wiedzę na ten temat i prowadzi działania edukacyjne. Zachęcamy także ekonomistów do włączenia się w tę akcję uświadamiającą opinię publiczną czym w istocie były te produkty i jakich nieprawidłowości dopuściły się banki przy ich sprzedaży, bowiem wiedza ta jest jak dotychczas mało rozpowszechniona.

W opinii Stowarzyszenia rozwiązanie ustawowe problemu wydaje się cały czas rozwiązaniem optymalnym: korzystnym nie tylko dla konsumentów, ale także dla stabilności finansowej polskiego sektora bankowego. Sądy nie mogą bowiem nakazać zrównania kredytów tzw. „frankowych” czyli indeksowanych i denominowanych w walucie, z kredytami pozbawionymi nielegalnych zapisów waloryzacyjnych, tak jak wskazuje się to w rozwiązaniu ustawowym druk 729[5]. Sąd może jedynie orzec nieważność umowy, co jest rozwiązaniem zdecydowanie mniej korzystnym dla banków, a korzystniejszym dla pokrzywdzonych konsumentów. Intencją Stowarzyszenia Stop Bankowemu Bezprawiu nie jest pogrążanie sektora bankowego w kryzysie, ale skuteczne i sprawiedliwe rozwiązanie problemu stworzonego przez banki, dlatego cały czas wnosimy o sprawiedliwe rozwiązanie ustawowe. Stowarzyszenie apeluje także do ekonomistów polskich do przyłączenia się do postulatu rozwiązań ustawowych przywracających równość stron i optymalnych dla polskiej gospodarki.

Stowarzyszenie chce także zwrócić uwagę na niepokojące zjawiska na polskim rynku finansowym, dotyczące wychodzenia z Polski banków posiadających w swoim porfolio nieuczciwe produkty finansowe waloryzowane do walut obcych, takie jak Bank BPH, Deutsche Bank czy Raiffeisen Bank. W ocenie Stowarzyszenia zgoda KNF na spieniężenie przez zagraniczny bank części zbywalnej aktywów i pozostawienie części niezbywalnej, czyli portfela kredytów tzw. “walutowych” jest działaniem na szkodę państwa. Ocena prawnej natury kredytów waloryzowanych kursem waluty jest jednoznaczna i znajduje swoje odzwierciedlenie w orzecznictwie, które kształtuje się na korzyść poszkodowanych konsumentów.[6] W przypadku przegranych sądowych przez banki, których majątek składa się prawie wyłącznie z wydzielonych aktywów waloryzowanych kursem waluty obcej istnieje wysokie ryzyko skokowego zrewidowania w dół wartości tych aktywów. Spadek wartości aktywów przy niezmiennych pozycjach pasywów powodować będzie stratę banków. Istnieje obawa, że powstałe w ten sposób straty będzie musiał pokryć Skarb Państwa, czyli polski podatnik. Dlatego w interesie państwa polskiego jest niewyrażanie zgody przez Komisję Nadzoru Finansowego na sprzedaż części obecnych aktywów Deutsche Bank bankowi BZ WBK, a także w przyszłości innych banków, które będą w podobny sposób obciążać swoimi niezgodnymi z prawem działaniami polskiego podatnika.

Stowarzyszenie zwraca uwagę na fakt, iż brak chętnych do nabycia części z  „kredytami walutowymi” wspomnianych banków przeczy tezie forsowanej przez Komitet Stabilności Finansowej, że „kredyty walutowe” nie stanowią zagrożenia dla stabilności finansowej banków. Dla rynku bowiem aktywa te stanowią wartość „śmieciową”, a teza Komitetu Stabilności Finansowej o tym, że „walutowe kredyty mieszkaniowe są dobrze spłacane”[7] wydaje się fałszywa, ponieważ aktywa te nie znajdują swoich nabywców, w przeciwieństwie do pozostałej części wystawionej na sprzedaż.

Zdaniem Stowarzyszenia, ekonomiści polscy powinni być świadomi mającego obecnie miejsce procederu ucieczki z Polski kapitału zdobytego drogą nielegalną i pozostawianych przez te banki „tykających bomb”, które groźne są dla budżetu państwa i dla polskiego podatnika. Nasze Stowarzyszenie, któremu na sercu leży wyłącznie dobro naszego kraju, zachęca polskich ekonomistów do dołączenia się do sprzeciwu wobec tych praktyk i wpłynięcia na polityków i urzędników państwowych w taki sposób, by zablokować ucieczkę z Polski kapitału zdobytego nieuczciwie przez ww. banki.

[1] „Kosztowny prezent czy ratunek dla frankowiczów?” odnośnik do publikacji:  http://www.fakt.pl/pieniadze/finanse/kosztowny-prezent-czy-ratunek-dla-frankowiczow/618ded8

[2] Bergljot B. Barkbu i Li Lian Ong : “FX Swaps: Implications for Financial and Economic Stability” opublikowany przez International Monetary Fund, 2010 rok odnośnik do publikacji: https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2010/wp1055.pdf

[3] KNF „INFORMACJA w zakresie skutków projektu ustawy o sposobach przywrócenia równości stron niektórych umów kredytu i umów pożyczki Wpływ na instytucje kredytowe”

[4] Odpowiedź na petycję z dnia 3 czerwca przez Prezesa UOKiK Marka Niechciała pismo z dnia 4 września 2017 roku o sygnaturze DOiK-053-8/17/LW   odnośnik do pisma: https://uokik.gov.pl/download.php?id=18995

[5] Poselski projekt ustawy o restrukturyzacji kredytów denominowanych lub indeksowanych do waluty innej niż waluta polska oraz o wprowadzeniu zakazu udzielania takich kredytów. Odnośnik do dokumentu http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/druk.xsp?nr=729

[6] “Frankowicze kontra banki. W sądzie górą ci pierwsi”

https://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/frankowicze-kredyty-frankowe,222,0,2348766.html

[7] „Komitet Stabilności Finansowej w formule makroostrożnościowej Komunikat z dnia 2 czerwca 2017 r. w sprawie wdrożenia rekomendacji dotyczącej restrukturyzacji portfela kredytów mieszkaniowych w walutach obcych.” odnośnik do dokumentu https://www.nbp.pl/nadzormakroostroznosciowy/podstawa/20170602.pdf