Poniżej przedstawiamy postulaty wysłane do Posłanek i Posłów
– członków połączonych Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Gospodarki i Rozwoju,
W zakresie proponowanego brzmienia projektu ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie rozpoznawania spraw dotyczących zawartych z konsumentami umów kredytu denominowanego lub indeksowanego do franka szwajcarskiego , którego treść ma być przedmiotem prac na wspólnym posiedzeniu Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Gospodarki i Rozwoju, w dniu 17 grudnia 2025 (środa), godz. 15:00, postulujemy o:
1. Usunięcie art. 5 projektu ustawy w całości jako przepisu niezgodnego z konstytucyjnymi i unijnymi standardami ochrony konsumenta.
Ewentualnie – w przypadku utrzymania regulacji – wnosimy o:
a) wprowadzenie prekluzji zarzutu potrącenia w terminie 6 miesięcy od dnia doręczenia bankowi odpisu pozwu,
b) wyraźne wskazanie, że zastosowanie potrącenia nie może pozbawiać konsumenta prawa do odsetek ustawowych należnych z tytułu opóźnienia banku w spełnieniu świadczenia (potrącenie nie kasuje odsetek),
c) doprecyzowanie zasad ponoszenia kosztów procesu w sposób zgodny z art. 98 k.p.c.
Tym samym proponujemy przyjęcie art. 5 w następujące brzmieniu:
Art. 5.
1. Zarzut potrącenia może zostać podniesiony przez kredytodawcę w terminie 6 miesięcy od dnia doręczenia mu odpisu pozwu. Po upływie tego terminu zarzut potrącenia jest niedopuszczalny.
2. Przepisów art. 203¹ § 1 i 2 Kodeksu postępowania cywilnego nie stosuje się w zakresie terminu na podniesienie zarzutu potrącenia, o którym mowa w ust. 1.
3. Zastosowanie zarzutu potrącenia nie może pozbawiać konsumenta prawa do odsetek ustawowych za opóźnienie należnych z tytułu opóźnienia kredytodawcy w spełnieniu świadczenia.
4. Do pisma obejmującego zarzut potrącenia stosuje się art. 132 Kodeksu postępowania cywilnego.
5. Jeżeli kredytodawca złożył oświadczenie o potrąceniu po wytoczeniu powództwa, dla celów zastosowania art. 98 Kodeksu postępowania cywilnego, przyjmuje się, że kredytodawca jest stroną przegrywającą w części, w jakiej powództwo zostało oddalone wskutek uwzględnienia potrącenia.
6. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio do rozstrzygnięcia o kosztach procesu w przypadku umorzenia postępowania na skutek cofnięcia pozwu przez konsumenta wynikającego ze złożonego przez kredytodawcę oświadczenia o potrąceniu.
2. Usunięcie art. 18 projektu ustawy w całości jako przepisu sprzecznego z zasadami demokratycznego państwa prawnego i ochrony konsumentów.
Ewentualnie – w przypadku utrzymania regulacji – wnosimy o przyjęcie art. 18 w następujące brzmieniu:
Art.18.
1. W sprawach, o których mowa w art. 1 ust. 1 lub 2, w których odpis pozwu doręczono kredytodawcy przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, zarzut potrącenia może zostać podniesiony przez kredytodawcę w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Po upływie tego terminu zarzut potrącenia jest niedopuszczalny.
2. Zastosowanie zarzutu potrącenia nie może pozbawiać konsumenta prawa do odsetek ustawowych za opóźnienie należnych z tytułu opóźnienia kredytodawcy w spełnieniu świadczenia.
3. Jeżeli w sprawach, o których mowa w art. 1 ust. 1 lub 2, przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy kredytodawca złożył oświadczenie o potrąceniu po wytoczeniu powództwa, dla celów zastosowania art. 98 Kodeksu postępowania cywilnego, przyjmuje się, że kredytodawca jest stroną przegrywającą w części, w jakiej powództwo zostało oddalone wskutek uwzględnienia potrącenia.
4. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do rozstrzygnięcia o kosztach procesu w przypadku umorzenia postępowania na skutek cofnięcia pozwu przez konsumenta wynikającego ze złożonego przez kredytodawcę oświadczenia o potrąceniu.
UZASADNIENIE:
Projekt ustawy narusza konstytucyjne zasady ochrony konsumentów, de facto uprzywilejowując kredytodawcę kosztem strony słabszej, co jest sprzeczne z art. 76 Konstytucji RP (nakaz ochrony konsumenta), zasadę równości stron procesu ( art. 32 Konstytucji RP ) oraz prawo do sprawiedliwego procesu ( art. 45 Konstytucji RP). Ustawodawca przywraca bankom uprawnienie procesowe, które zgodnie z obowiązującym stanem prawnym już wygasło. Takie rozwiązanie narusza art. 2 Konstytucji RP, gwarantujący zasadę demokratycznego państwa prawnego i pewności prawa. Projekt wprowadza głęboko niesprawiedliwe i dyskryminujące zasady proceduralne, które pogłębią zatory i nagrodzą banki za ich nieuczciwe praktyki.
Proponowane rozwiązanie de facto pozbawia konsumentów istotnej części należnego im odszkodowania za opóźnienie w wykonaniu wyroku, co jest sprzeczne z zasadą pełnej restytucji i z orzecznictwem TSUE (m.in. C-520/21).
Projektowany art. 5 stoi w sprzeczności z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w szczególności z wyrokami: C-19/20 (Bank BPH S.A.), C-520/21 (Bank Millennium S.A.), C-140/22 (mBank S.A.), które jednoznacznie wskazują, że państwa członkowskie nie mogą wprowadzać rozwiązań procesowych utrudniających konsumentowi realizację praw przyznanych przez Dyrektywę 93/13/EWG.
Proponowany art. 18 jest sprzeczny z zasadą skutecznej ochrony sądowej konsumenta wynikającą z art. 47 Karty Praw Podstawowych UE oraz Dyrektywy 93/13/EWG. Trybunał Sprawiedliwości UE wielokrotnie podkreślał (m.in. w wyrokach C-520/21 i C-140/22), że państwo członkowskie nie może wprowadzać rozwiązań proceduralnych, które osłabiają ochronę konsumenta lub ograniczają efektywność sankcji związanych z abuzywnością postanowień umownych. Art. 18 w omawianym kształcie stanowi właśnie takie ograniczenie, faworyzując kredytodawcę i utrudniając konsumentowi pełne wykonanie wyroku unieważniającego umowę.
Projektowane przepisy przewidują, że bank nie ponosi kosztów procesu w części, w której powództwo zostało oddalone w wyniku potrącenia, nawet jeśli oświadczenie o potrąceniu zostało złożone po wytoczeniu powództwa. W zakresie kosztów jest również sprzeczne z art. 98 § 1 k.p.c., który opiera się na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu. Rozwiązanie to jest rażąco sprzeczne z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 k.p.c.) i prowadzi do premiowania opieszałości banków.
1.Analiza poszczególnych ustępów art. 5 projektu ustawy.
Ust. 1–2 – dopuszczalność zarzutu potrącenia aż do zamknięcia rozprawy w II instancji:
Projekt przewiduje możliwość zgłaszania zarzutu potrącenia przez banki aż do momentu zamknięcia rozprawy w sądzie II instancji (lub do wydania wyroku, gdy sprawa toczy się na posiedzeniu niejawnym). Takie rozwiązanie jest niezgodne z zasadą równości stron procesu (art. 32 Konstytucji RP) oraz z zasadą lojalności procesowej.
W praktyce oznacza:
a) możliwość wykorzystania tego instrumentu do pozbawienia konsumenta należnych odsetek ustawowych od zasądzonego świadczenia, poprzez „wsteczne” potrącenie kwoty wypłaconego kredytu z należnością konsumenta,
b) konieczność ponownego badania materiału dowodowego i ustaleń księgowych na etapie apelacji,
c) ryzyko uchylania wyroków I instancji i kierowania spraw do ponownego rozpoznania, co doprowadzi do wydłużenia postępowań, a nie – jak deklaruje projektodawca – do ich usprawnienia.
co doprowadzi do wydłużenia postępowań, a nie – jak deklaruje projektodawca – do ich usprawnienia.
Z punktu widzenia konsumentów skutkiem zastosowania potrącenia będzie umorzenie wzajemnych roszczeń z mocą wsteczną, co spowoduje, że kredytobiorca utraci prawo do odsetek ustawowych za opóźnienie w zwrocie świadczenia przez bank, a bank uniknie konsekwencji wieloletniego bezprawnego korzystania z pieniędzy konsumenta. Tym samym proponowane rozwiązanie de facto pozbawia konsumentów istotnej części należnego im odszkodowania za opóźnienie w wykonaniu wyroku, co jest sprzeczne z zasadą pełnej restytucji i z orzecznictwem TSUE (m.in. C-520/21).
Przykład praktyczny – jak proponowana ustawa pozbawi konsumenta należnych odsetek:
Kredytobiorca wytoczył powództwo przeciwko bankowi 18 września 2021 roku. Odpis pozwu doręczono bankowi 15 grudnia 2021 roku. Wysokość wypłaconego kredytu wynosiła 300.000,00 PLN, a dochodzone przez kredytobiorcę roszczenie – 343.560,00 PLN.
Sąd I instancji w wyroku z dnia 18 sierpnia 2024 roku zasądził na rzecz kredytobiorcy dochodzoną kwotę 343.560,00 PLN wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 30 grudnia 2021 roku (po upływie 14 dni od doręczenia odpisu pozwu do banku) do dnia zapłaty. Łącznie, na dzień wyrokowania przez Sąd I instancji, należność kredytobiorcy wynosiła: 343.560,00 PLN roszczenia głównego i 102.686,80 PLN tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie. Razem: 446.246,80 PLN.
Wyrok II instancji zapadł 25 września 2025 roku. Na ten dzień odsetki ustawowe wzrosły do 144.445,81 PLN, a łączna kwota należna kredytobiorcy wyniosła 488.005,81 PLN.
Po rozliczeniu stron (potrąceniu zwracanego kapitału kredytu) kredytobiorca uzyskałby 188.005,81 PLN – jako rzeczywistą nadpłatę i rekompensatę w postaci odsetek ustawowych za opóźnienie za cały okres, w którym bank dysponował jego pieniędzmi.
Jak zmieni się sytuacja po wejściu w życie projektowanej ustawy?
W sytuacji przyjęcia ustawy w proponowanym kształcie, zakładając, że bank podniesie zarzut potrącenia na rozprawie apelacyjnej w dniu 25 września 2025 roku, i zażąda w ramach tego zarzutu zwrotu kwoty kapitału 300.000,00 PLN, następuje „skasowanie” odsetek ustawowych za opóźnienie od tej kwoty za cały czas trwania procesu. W efekcie konsument straci prawo do rekompensaty za ponad trzy lata oczekiwania na rozstrzygnięcie, w czasie których bank mógł obracać jego środkami. Kredytobiorca może liczyć na zwrot kwoty 43.560,00 PLN (jako nadpłaty ponad kapitał) i jedynie 18.314,29 PLN odsetek ustawowych za opóźnienie (za cały czas trwania procesu, liczone od kwoty nadpłaty 43.560,00 PLN). Razem: 61.874,29 PLN, zamiast 188.005,81 PLN.
Różnica pomiędzy obecnym stanem prawnym a rozwiązaniem przewidzianym w projekcie ustawy wynosi 126.131,52 PLN. To właśnie kwota, którą – w tym przykładzie – zatrzymałby bank kosztem konsumenta, mimo że to kredytobiorca przez lata ponosił ciężar nieuczciwej umowy i prowadzonego procesu.
W praktyce oznacza to, że proponowane przepisy pozbawiają konsumentów prawa do pełnej rekompensaty za czas, w którym bank korzystał z ich pieniędzy, i nagradzają opieszałość banków w trakcie postępowań sądowych.
Ust. 3 – wyłączenie stosowania art. 203¹ § 1–2 k.p.c.:
Projekt wyłącza stosowanie art. 203¹ § 1–2 k.p.c., który obecnie ogranicza możliwość spóźnionego powoływania zarzutów potrącenia i służy ochronie konsumenta przed nadużyciem praw procesowych przez bank.
Usunięcie tej ochrony skutkuje:
a) brakiem możliwości sądu do oceny spóźnionego potrącenia jako sprzecznego z dobrymi obyczajami procesowymi,
b) utrudnieniem konsumentowi przygotowania merytorycznej obrony wobec złożonych w ostatniej chwili oświadczeń banku,
c) de facto uprzywilejowaniem kredytodawcy kosztem strony słabszej, co jest sprzeczne z art. 76 Konstytucji RP (nakaz ochrony konsumenta).
Ust. 5–6 – regulacja kosztów procesu:
Projektowane przepisy przewidują, że bank nie ponosi kosztów procesu w części, w której powództwo zostało oddalone w wyniku potrącenia, nawet jeśli oświadczenie o potrąceniu zostało złożone po wytoczeniu powództwa.
Rozwiązanie to jest sprzeczne z art. 98 § 1 k.p.c., który opiera się na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu.
W konsekwencji:
a) bank może uniknąć kosztów postępowania poprzez złożenie spóźnionego oświadczenia o potrąceniu,
b) konsument, który skutecznie dochodzi swoich praw, może zostać obciążony częścią kosztów mimo faktycznego zwycięstwa,
c) powstaje ryzyko zachęt dla banków do instrumentalnego składania potrąceń wyłącznie w celu uniknięcia kosztów.
Aspekt prawa unijnego – naruszenie zasady skutecznej ochrony konsumenta.
Projektowany art. 5 stoi w sprzeczności z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w szczególności z wyrokami:
- C-19/20 (Bank BPH S.A.),
- C-520/21 (Bank Millennium S.A.),
- C-140/22 (mBank S.A.),
które jednoznacznie wskazują, że państwa członkowskie nie mogą wprowadzać rozwiązań procesowych utrudniających konsumentowi realizację praw przyznanych przez Dyrektywę 93/13/EWG.
Przepis w omawianym brzmieniu:
a) wprowadza niepewność rozliczeń między stronami,
b) utrudnia konsumentowi dochodzenie pełnego zwrotu świadczeń,
c) ogranicza skuteczność sankcji wynikających z abuzywności postanowień umownych,
co może prowadzić do konieczności skierowania sprawy do Trybunału Sprawiedliwości UE przez sądy krajowe.
Konsekwencje praktyczne dla sądów i konsumentów.
Wprowadzenie art. 5 w proponowanym kształcie doprowadzi do:
a) paraliżu postępowań poprzez mnożenie zarzutów potrącenia składanych na etapie apelacji,
b) wydłużenia rozpoznawania spraw frankowych o kolejne lata,
c) osłabienia pozycji konsumenta, który zamiast uzyskać szybkie rozliczenie po prawomocnym wyroku, będzie musiał bronić się przed spóźnionymi oświadczeniami banku.
2. Analiza merytoryczna art. 18 projektu ustawy.
Ust. 1 – retroaktywne przywrócenie prawa do potrącenia dla banków:
Przepis ten przewiduje, że w sprawach już toczących się, w których upłynął termin z art. 203¹ § 2 k.p.c., banki będą mogły ponownie składać zarzut potrącenia aż do zamknięcia rozprawy w II instancji. Oznacza to w praktyce działanie prawa wstecz (retroaktywność), ponieważ ustawodawca przywraca bankom uprawnienie procesowe, które zgodnie z obowiązującym stanem prawnym już wygasło.
Takie rozwiązanie:
a) narusza art. 2 Konstytucji RP, gwarantujący zasadę demokratycznego państwa prawnego i pewności prawa,
b) podważa stabilność procesową– strony, które działały zgodnie z obowiązującym prawem, zostaną postawione w nowej, niekorzystnej sytuacji,
c) prowadzi do nierówności stron – konsument nie otrzymuje analogicznej możliwości, mimo że to on jest stroną słabszą.
W efekcie przepis ten przywraca bankom możliwość procesowego manewrowania w sprawach, które często są już na etapie apelacji, wydłużając postępowania i opóźniając moment wykonania prawomocnych orzeczeń.
Ust. 2 – nieuzasadniona preferencja dla banków w zakresie kosztów procesu:
Projekt przewiduje, że bank, który złożył oświadczenie o potrąceniu po wytoczeniu powództwa, nie ponosi kosztów procesu w zakresie, w jakim potrącenie zostało uwzględnione, nawet jeśli złożył to oświadczenie na późnym etapie postępowania. Rozwiązanie to jest rażąco sprzeczne z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 k.p.c.) i prowadzi do premiowania opieszałości banków.
W praktyce oznacza, że:
a) bank, który przez lata procesu nie podnosił zarzutu potrącenia, może go nagle zgłosić w apelacji i jednocześnie uniknąć kosztów,
b) konsument, który zasadnie dochodził swoich roszczeń, może zostać obciążony kosztami, mimo że faktycznie wygrał sprawę co do zasady (np. jego umowa kredytu została uznana za nieważną),
c) powstaje ryzyko instrumentalnego używania potrącenia wyłącznie jako narzędzia do unikania kosztów procesowych, nie zaś rzeczywistego rozliczenia.
Ust. 3 – utrwalenie nierówności stron i chaosu procesowego:
Przepis rozszerza skutki opisane w ust. 2 również na przypadki cofnięcia pozwu przez konsumenta po złożeniu przez bank oświadczenia o potrąceniu. W efekcie bank, który doprowadził do cofnięcia pozwu spóźnionym potrąceniem, zostanie zwolniony z kosztów procesu, mimo że to jego opóźnione działanie wywołało cały spór. To rozwiązanie zachęca banki do odwlekania złożenia oświadczenia o potrąceniu, a sądy – zamiast kończyć postępowania – będą zmuszone rozpatrywać nowe zarzuty i wyliczenia.
Skutki praktyczne i systemowe.
Wprowadzenie art. 18 w proponowanym brzmieniu doprowadzi do:
a) wydłużenia trwających już postępowań frankowych o kolejne miesiące lub lata,
b) podważenia stabilności orzeczeń, w tym już wydanych wyroków I instancji,
c) osłabienia pozycji procesowej konsumentów, którzy działali w zaufaniu do obowiązującego prawa,
d) oraz zwiększenia chaosu w sądach, które będą musiały weryfikować spóźnione zarzuty potrącenia w setkach toczących się postępowań.
Z punktu widzenia interesu publicznego, regulacja ta niweczy sens przyjęcia nowelizacji k.p.c. z 2023 roku, która właśnie miała przeciwdziałać nadużyciom prawa procesowego przez banki.
Ocena zgodności z prawem Unii Europejskiej.
Proponowany art. 18 jest sprzeczny z zasadą skutecznej ochrony sądowej konsumenta wynikającą z art. 47 Karty Praw Podstawowych UE oraz Dyrektywy 93/13/EWG. Trybunał Sprawiedliwości UE wielokrotnie podkreślał (m.in. w wyrokach C-520/21 i C-140/22), że państwo członkowskie nie może wprowadzać rozwiązań proceduralnych, które osłabiają ochronę konsumenta lub ograniczają efektywność sankcji związanych z abuzywnością postanowień umownych. Art. 18 w omawianym kształcie stanowi właśnie takie ograniczenie, faworyzując kredytodawcę i utrudniając konsumentowi pełne wykonanie wyroku unieważniającego umowę.
III. Rekomendacje Stowarzyszenia Stop Bankowemu Bezprawiu.
Rekomendujemy ponowienie przeprowadzenia szerokich i szczegółowych konsultacji z przedstawicielami środowisk konsumenckich i praktyków procesowych w celu opracowania rozwiązań rzeczywiście usprawniających postępowania, zamiast utrudniających ochronę praw konsumentów.
Wesprzyj działania SBB
SBB działa społecznie, bez finansowania komercyjnego.
Każda wpłata pomaga nam prowadzić analizy, interweniować i edukować konsumentów.
✔ Darowizna szybka: https://www.bankowebezprawie.pl/darowizna-szybka/
🌐 Znajdź nas w sieci:
🔵 Facebook: facebook.com/BankoweBezprawie
⚫ X (Twitter): x.com/SBBezprawiu
📸 Instagram: instagram.com/bankowebezprawie.pl
🎵 TikTok: tiktok.com/@sbb3377
▶ YouTube: youtube.com/@BankoweBezprawiepl
